Menapozal ve Klimakterik Dönem Tanı ve Tedavisi
Millattan önce insan ömrü yaklaşık 18 yılla sınırlıyken insanların bu yaşlanma ile gelen hastalıkları tanıma şansı olmamış.Günümüzde özellikle gelişmiş ülkelerde bu süre 85 e kadar yükselmiştir.Ülkemizdede 73.1 yaş olduğu görülmektedir.Kadın nufusunun %40 ı 40 yaş üzeri kadınlardan oluştuğu görülürse bu sorun önemli hal almaktadır.
Menapoz adet kanamasının kalıcı olarak kesilmesi olarak tanımlanmaktadır.
Terminoloji
- Klimakterium; Düğurganlığın bütmesinden senilyuma kadar geçen süre olarak tanımlanır.
- Menopoz; Görülen son adet kanamasının üzerinden 12 ay kanamsız süre olarak tanımlanır.
- Menapozal Geçiş; Adet düzensizliklerinin artmaya başladığı süredir
- Premenapoz ;Menapozdan 1-2 yıl önce başlayan fizyolojik değişimlerin ilk görüldüğü zamandır
- Postmenapoz ;Menapozdan sonraki süreyi kasdeder
- Senilyum; 64 yaştan sonraki süreyi kapsar
Erken Menopoz,40 yaş altında menapoza girme durumudur.Kadınların % 1 ini kapsar
Klimakterium boyunca kadın düzenli kontrollere tutulması gerekmektedir.Herfırsatta koruyucu hekimlik adına kadınların 40 yaşla beraber düzenli kontrollere gitmesi vurgulanmalı ve bu konuda toplum bilinci oluşturlmalıdır.Türk menapoz osteoporoz Derneğinin 2000 yılı verilerine göre ancak % 10 kadın genel kontrol amacıyla başvurmaktadır diğer hastaların ana şikayetleri ateş basması,kemik kaybı endişesi ve en son ürogenital şikayetler gelmektedir.
Hasta ilk başvuru ve muayenesinde ise
- Detaylı Anamnez
- Sistemik ve jinekolojik muayne
- Transvajinal Ultrasonoğrafi
- Servikovajinal smear testie
Hormonal parametreler göre değerlendirildiğinde FSH 15 Ü ve üzerinde doğurganlıkta azalma,25 ve üzeri klimakterium ardından 40 ve üzeri ise kesin postmenapoz olarak kabul edilmektedir.
Klimakteriumda takip edilecek en önemli yapı ise rahim iç duvarı yani endometriumdur.Bu amaçla en önemli takip düzenli transvajinal usg uygulamasıdır.Rahim iç kalınlığı yani endometrium 4-5 mm düzgün duvarlı olduğu içinde sıvı olup olmadığı takip edilmelidir.
Rahim iç duvar hastalıkları kendini kanama ile sıklıkla belli ettiğinden mutlaka her kanam yakın takip edilmelidir.
Klimakteriumda birde mutlaka meme muaynesi ve taraması önem kazanmaktadır.Meme kanseri olgularının 2.3 ü 50 yaş üzeridir.
Meme kanseri risk faktörleri
- Ailesel yatkınlık hikayesi
- İlk term gebeliğin 30 yaş üzerinde olması
- Bipsi ile tanı almış proliferatif meme hastalığı
- Mamaografide şüpheli lezyon
- Erken menarş(ilk adet yaşı) ve geç menapoz
- Kronik alkol kullanım
- Obezite yani şişmanlık
Mamaografi ve meme muaynesi beraber yapılırsa tanı koyma şansı %95 olmaktadır
Şüpheli lezyonlar
Asimetrik yoğunluk artışı
Mikrokalsifikasyonlar
Deri değişimleri
Işınsal çıkıntılar gösteren kitleler
Radyal Skar
Mamografiler iki şekilde yapılır bunlar
Tarama MMG si ilk olarak 40 yaşında başlar yılda 1 kez yapılır
teşhis MMG si Muayne veya semptomatik olarak kitle tespit edilen kadınlar
Mamaografi sonuçları American college of radiology tarafından belirlenmiş BI-RADS (Breast Imagıng Reporting and Data System)Bu sınıflamaya göre değerlendirme kriterleri aşağıda kısaca özetlenmiştir
BI-RADS sonuç kategorileri
Kategori Tanımlama
- Ek tetkik gerektirenler
- Normal mamografi
- Benign bulgular
- Büyük olasılıkla benign
- Şüpheli anormallikler (biyopsi yapılması düşünülmelidir)
- Malign olma olasılığı çok yükseklezyonlar (gerekli işllemler yapılmalıdır)
Ayrıntılı bilgi için tıklayınız
KEMİK YOĞUNLUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ
Kemik yoğunluğunun değerlendirilmesi öncelikli olarak risk faktörlerinin belirlenmesi ile başlar
DEĞİŞTİRİLEMEZ FAKTÖRLER
- İLERLEYEN YAŞ
- ETNİK YAPI
- AİLE HİKAYESİ
- CİNSİYET
- DOĞUM YAPMAMA
DEĞİŞTİRİLEBİLİR FAKTÖRLER
- SİGARA KULLANIMI
- ALKOL KULLANIMI
- İNAKTİVİTE
- DÜŞÜK KALSİYUM ALIMI
- MENAPOZ
- STEROİD KULLANIMI
KEMİK YOĞUNLUĞUNU ÖLÇEN GÖRÜNTÜLEME METODLARI
Standart Radyografiler
Kemik sintigrafisi
Kemik yoğunluk ölçümü yapan cihazlar (DPA,DEXA,NAA,QCT)
Günümüzde altın standart olarak seçilen DEXA dır.Kullanımı 1993 yılında dünya menapoz osteoporoz kongresşnde WHO dünya sağlık örgütü tarafından onaylanan ideal metoddur.
- Alınan radyasyon oranı minimaldir
- Çekim süresi kısadır
- Hata payı % 1 dir
- Aynı bölgede değişik alanlar ayrı ayrı belirlenebilir
- Dexa yönteminde L2-4 ve proximal femurun boyun,trokanter,Ward üçgeni, lokalizasyonları standart çekim olarak değerlendirilir.T ve Z skoru belirler.T skoru genç erişkinlere göre Z skoru ise kendi yaş grubuna göre standart sapmaları gösterir. 2.5 SD ının üstü ve altındaki değerler önem taşır.
- Standart filmlerle kemik kaybı tanısı zor konmaktadır.Ancak % 30 kayıp önem taşımaktadır.Anvak omurgaların ön ve arka boyları ölçilerek kaybı ve çökme ile ilgili yorum yapılabilir.
- Erken postmenapozal dönem kaybın yoğun olduğu süreçtir.Risk faktörü olan gruba mutlaka bir kez uygulanmalıdır.Geç post menapozal dönemdede hastalara uzun süre yapılmadıysa uygulanmalıdır.
- Kemik yoğunluğu ölçümü günümüzde kırık riskini belirlemede yetersiz kalmaktadır.Bu nedenle her ülkeye ve etnik gruba özel olarak FRAX skalsı gündeme gelmiş ve bireysel riski hesaplamayı hedeflemiştir.Dünya sağlık örgütü tarfından kurgulanan FRAX www.shef.ac.uk/FRAX üzerinden hesaplanabilmektedir.
Kemik Erimesi Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Tek başına Kırılganlığı Azaltabilir mi? Kemik erimesi tedavisi bireysel Mi Olmalıdır?
Labratuvar testleri
1.Gaitada Gizli Kan
2.Biokimya
3.Lipidler(HDL,VLDL,LDL,Total kolesterol,trigliserid)
4.Troid fonksiyon testleri
Menapozal dönemde kalsiyum kaynaklarını öğrenmek için tıklayınız