“ENDOMETRİOZİS nedir?”diye sorarsanız;Endometriozis üreme çağında olan bayanlarda görülen bir hastalıktır.Bu hastalığa endometriozis denmesinin sebebi rahim iç tabakasını döşeyen tabaka anlamına gelen ve her ay adet dönemlerinde kalınlaşıp dökülen “ENDOMETRİUM”dan almaktadır.Endometrioziste normal olarak rahim iç tabakasında bulunan endometriuma benzeyen doku rahim dışında vücudun diğer bölgelerinde de olmasıdır.Rahim dışındaki bu endometriozis bölgeleri ağrı,kısırlık ve buna benzer sorunlara neden olmaktadır.
Endometriozisin en sık görüldüğü yerler karın boşluğunda özellikle yumurtalıklarda,rahime ait tüplerde,rahimi destekleyen dokularda,vajşna adını verdiğimiz döl yatağında ve anal kanal araındaki alanda,rahim dış yüzeyinde ve pelvis dediğimiz karın boşluk yüzeyinde oluşabilir.Bu endometriozis odakları bazen de bağırsaklarda,anal kanalda,idrar torbasında,vajinadarahşm ağzında,dış üreme organlarında ya da geçirilmiş karın bölgei operasyonlarının yara izlerinde görülebilir.
Endometriozis odakları ya da alanları genel olarak kötü huylu ya da kanser değildir.Normal yerleşimlerinin dışında olmasına rağmen normal bir doku tipi içerirler.Rahim içerisini döşeyen endometrium gibi endometriozis odakları da adet düzenini kontrol altında tutan hormonlara yanıt vermektedirler.Adet döneminde rahim içerisinde olduğu gibi endometriozis alanlarında da kalınlaşma,yıkılma ve kanama olmaktadır.
Bunun yanı sıra rahimi döşeyen tabaka endometriumun aksine rahim dışındaki endometriumun adet kanı şeklinde vücudu terk etme olanağı bulunmamaktadır.Bu nedenle kendi içine kanama ve bu odaklardan dökülen dokunun ve kanın çevre dokulara hasar vermesi,çevre dokularda enfeksiyon gelişmesi ve bağ dokusu oluşması ile sonuçlanabilir.Endometriozis odaklarının yerleşim yerine göre oluşabilecek diğer beklenmedik durumlar ise,endometriozis odaklarının yırtılması kş bu durum endometriozis alanlarının yayılmasına neden olur,yapışıklıkların meydana gelmesi,bağırsaklarda kanama veya bağırsak tıkanması,idrar torbası işlevinde bozulma gibi sorunlar yaratabilir.Belirtiler zamanla kötüleşse de bazı durumlarda iyileşme ve tekrarlama dönemleri görülmektedir.
ENDOMETRİOZİS BELİRİLERİ:Endometriozisin en sık rastlanan belitisi edet öncesi yada adet esnasında görülen ağrılar ki bu ağrılar normal adet döneminde görülen ağrılardan daha şiddetlidir,cinsel temas sırasında ve sonrasında görülen ağrılar,kısırlık,düzensiz ya da aşırı kanamadır.Diğer belirtiler arasında ise yorgunluk,adet döneminde ağrılı bağırsak hareketleri,bel bölgesinin alt kısmına vuran ağrı,adet döneminde ishal ya da kabızlık gibi bağırsak rahatsızlıkları görülebilir.
Bazı endometriozisli kadınlarda belirti vermeyebilir.Endometriozisi olan bayanların %30-40 oranında infertilite-kısırlık-görülebilmekte ve bu durum hastalığın ilerlemesiyle sık rastlanılan bir durumdur.Şiddetli ağrı endometriozisin ve endometriozis odaklarının yaygınlık durumu ile doğru orantılı değildir.Küçük olan endometriozis odakları prostoglandin adı verilen vücutta ağrı hissine neden olan maddenin vücut içerisinde üretilmesinde ise daha etkilidir.Bu durum küçük endometriozis odaklarında dahi belirgin belirti olmasını açıklamamaktadır.Prostoglandinlerin ağrı hissedilmesi dışında da vücutta işlevleri mevcuttur ve endometrioziste diğer bazı belirtilere de yol açabildiği düşünülmektedir.
ENDOMETRİOZİS NEDENLERİ:
Endometriozis nedenleri bilinmemekle beraber birkaç neden öne sürülmektedir.Öne sürülen bu nedenler tüm endometriozis olgularını açıklayamamaktadır.Bir düşünceye göre edet kanının rahim tüplerinden geçerek geriye doğru karın içerisine akmasıdır.Böyle bir durumda karın duvarı içerisine taşınan endometrium hücrelerinin bu bölgelerde yerleşip büyüdüğü öne sürülmektedir.Bütün bayanlarda az da olsa bu şekilde bir geriye dönüşün söz konusu olduğu ancak bağışıklık sisteminde ya da hormonal sisteminde problem olan bayanlarda endometriozis geliştiği öne sürülmektedir.Bir başka düşünceye göre ise endometrial doku rahim içerisinden kan damarları ile ya da lenf yolu ile vücudun diğer bölgelerine yayılmaktadır.Genetik anlamda ise endometriozis belirli ailelerin genlerinde taşınmakta ya da bazı ailelerin endometriozise yatkın olmasıdır.Diğer bir düşünce ise kadın henüz embriyo dönemindeyken meydana gelen doku artıklarının yetişkin dönemde endometriozise dönüşmesidir.veya embriyo döneminde üreme sistemi dokularının oluşabilme yeteneğinin olup yetişkin dönemde farklı yapılar şeklinde bulunan dokular bu yeteneklerini tekrar kazanmaktadır.Cerrahi operasyon esnasında bu dokuların nakli özellikle karın bölgesi ameliyatlarda yara izlerinde görülen endometriozisi açıklamak için öne sürülen bir düşüncedir.
ENDOMETRİOZİS TANI:
Endometriozis tanısı laparaskopi ve anestezi eşliğinde yapılan cerrahi işlemle tanı konulana kadar kesin değildir.Bu işlem sırasında karın içerisine gaz verilerek şişirilir ve iç organların daha iyi görülmesi sağlanır.Laparaskop denilen ışıklı optik alet ile göbek kenarına yapılan küçük bir keşiden karın içerisine girilerek iç organlar dikkatli bir şekilde incelenir.Bu inceleme sonrası endometriozis odaklarının varlığına bakılır.Bunun yanı sıra bir Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı muayene sırasında endometriozis odaklarını eliyle hissedebilir.ya da muayene bulguları endometriozisi işaret edebilir.Ancak endometriozisin kesin tanısı laparaskopi ile konulur ve kesin tanı konulmadan tedaviye başlanmaz.Laparaskopi ile endometriozis odaklarının yeri,büyüklüğü ve yaygınlığı görülür ve böylece hasta ve doktorun bilgilenmesi ve uzun dönemde tedavisi ve gebelik durumu için karar verilmesinde yardımcı olur.
ENDOMETRİOZİS TEDAVİ:
Endometriozis tedavisi için değişik tedavi yöntemleri uygulanmakta ancak kesin bir tedavi henüz bulunmamaktadır.Yapılan tüm araştırmalar hastalığın devamı ya da tekrarlama olasılığının yüksek olduğunu göstermektedir.Ağrı durumunda kullanılan ağrı kesiciler sadece ağrı dindirmeyi amaçlamaktadır.Hormon tedavisi ise yumurtlamanın mümkün olduğunca uzun bir süre durdurulmasını amaçlamaktadır.Tedavi sırasında bazen aylar ya da yıllar sonra endometriozis hastalığında geileme görülebilmektedir.
Hormonal tedavi;doğum kontrol hapları,progesteron içeren ilaçlar,testesteron türevleri,GnRH antagonistlerini içerir.Tüm hormonal tedavilerde yan etkiler bazı kadınlar için sorun olabilmektedir.
Gebelik sıklıkla belirtilerin gerilemesine neden olabilmekte ancak çocuk sahibi olma isteği hastalığın süresi uzadıkça hamile kalma şansının azaldığına inanıldığı için endometriozisi olan bayanarın gebeliklerini ertelemelerini önermiyoruz.Endometriozisi olan bayanlarda düşük riski ve dış gebelik olasılığı yüksek olabilir.Ancak endometriozisin kalıtsal geçişli bir hastalık olduğu düşünülürse bu hastalığın anneden bebeğe geçme olasılığı da artmaktadır.
Endometriozis nedeniyle gebe kalamayan bayanlarda laparaskopik yöntemle endometriozis odaklarının çıkartılması ya da tamamen yok edilmesi ve belirtilerin hafiflemesi ile gebelik oluşması sağlanabilir.Hastalığın tekrarlama olasılığının yüksek olduğu ise unutulmamalıdır.Laparaskopik yöntemle yapılan operasyonlar enfeksiyon riski ve hastaneden kalış süresini azalttığı için daha çok tercih edilmektedir.Tedaviye cevap vermeyen endometriozis olgularında rahim yumurta ve tüm endometriozis olgularının alınması söz konusu olabilir.
